Vokal
atawa
aksara
huruf
nyaeta
sora
basa
anu
diwangun
ku
sora
tina
bayah (paru-paru)
anu
kaluarna
ngaliwatan
tikoro
teu
kahalangan
ku
alat
ucap
seperti
biwir,
huntu,
letah
jeung
elak-elakan.
Sora
nu dikaluarkeunnana tergantung
kana 3 hal nyaeta :
1.
luhur-handapna letah
2.
maju
mundurna
letah
3.
wangun
biwir
nu
kaasup
hurup
vocal nyaeta
a,i,u,e,eo jeung eu.
B. KONSONAN
Konsonan
nyaeta
sora
basa
anu
kaluarna
tina
bayah
meunang
panghalang
tina
alat
ucap.
Dina ngalafalkeunnana aya 3 hal anu kalibet, nyaeta :
1.
kaayaan
pita sora
2.
paantelna
atawa
padeukeutna sawatara alat ucap
3.
cara
eta alat
ucap
tea paantel
atawa
padeukeut
Alat
ucap
nu paantel
atawa
padeukeut
pikeun
ngawangun
sora
basa
disebut
articulator, nyaeta
: biwir,
huntu,
gugusi,
letah
lalangit
jeung
elak-elakan.
Tempat
patepungna
dua
articulator
waktu
nglafalkeun konsonan disebut daerah artikulasi. Nu
kaasup
konsonan
dina
basa
sunda
nyaeta
: b,c,d,f,g,h,I,j,k.l,m,n,o,p,q,r,s,t,u,v,w,x,y,z,ng jeung ny, sanajan diwangun ku dua aksara tapi ng jeung ny hiji sora.
C. ENGANG
Engang
teh
nyaeta
bagian
kecap
nu diucapkeun
dina
sakali
ngaluarkeun hawa (napas) ti baham.
a.
Adegan Engang
Kecap
dina
basa
Sunda
bias diwangun
ku
hiji
engang
atawa
leuwih,
contona
:
ØHiji engang : bray,
pok, jung, cing
ØDua engang : pan-to,
ab-di, ba-pa,
du-a
ØTilu engang : sa-ko-la, sa-keu-deung, ka-la-pa,
sa-ka-li
ØOpat engang : bi-bi-lin-tik, ba-la-ngan-trang, pa-im-ba-ran,
pang-su-ju-dan
ØLima engang : ba-la-ga-dig-deug, ma-ra-ka-ya-ngan, sa- ba-ba-ra-ha, mo-ro-ko-dok-dok
Dina basa Sunda aya sababaraha pola engang, Vokal
ditandaan
ku
(V) ari
Konsonan
ditandaan
ku
(K), nya
eta :
1. V : e-ta, ca-u
2. VK : ak-sa-ra,
ab-di
3. KV : ba-pa, sa-bu-lan
4. KVK : pan-to, mang-kat
5. KKV : sas-tra,
pra-bu
6. KKVK : bruk-brak, ban-drek
7. VKK : ons, eks
8. KVKK : teks, pres
9. KKKV : stra-tegi,
in-stru-men
10.KKKVK :
struk-tur,
tran-skrip
11.KKVKK :
kom-pleks
12.KVKKK :
korps
b. Ngarucat Engang
Ngarucat
engang
dina
basa
kecap
asal
saperti
ieu
dihandap:
qLamun di tengah kecap aya dua
vocal nu ngantet, misahkeunana kudu
diantara eta dua
vocal.
Contona
: sa-ir,
da-un, leu-it
qLamun di tengah kecap aya konsonan diantara dua
vocal, misahkeunana kudu
samemeh eta konsonan.
Contona
: a-ya,
sa-yur,
e-ta
qLamun di tengah kecap aya dua konsonan atawa leuwih anu ngantet, misahkeunana diantara konsonan kahiji jeung kadua.
Contona
: tib-ra,
nam-bru,
gub-rag
